Sağlık Hizmeti Finansman Yöntemleri

Son yıllarda teknoloji ve tıbbın ilerlemesiyle sağlık hizmeti maliyetleri artarken, ülkelerin sağlık finansmanına ayırdıkları kaynakların da artması, sağlık ekonomisine olan ilgiyi arttırmıştır. Diğer taraftan ülkelerin sağlık finans kaynaklarının sınırlı olması ve sağlık hizmetine toplumdaki her bireyin eşit şekilde ulaşamaması ülkelerin kendi sağlık finans sistemlerinin tekrar değerlendirme gereğini ortaya çıkarmıştır. Sağlık finansmanının amacı, tüm bireylerin sağlık hizmetlerine finansal açıdan ulaşabilmesini sağlamak için yeterli ve sürdürülebilir kaynak yaratmaktır. Bu nedenle bir ülkedeki sağlık finansman yöntemi, sağlık politikalarının ve organizasyon yapılarının belirlenmesinde en önemli etkenlerden birisidir. Her ülke sağlık hizmetlerinde kendine uygun finans sistemini kullanmaktadır. Buna göredevletin vatandaştan aldığı vergilerle finanse edilen ya da herkesi kapsayan ulusal sağlık sistemleri, kısmi devlet desteğindeki sosyal sigortalar (SGK eski adlarıyla SSK, Emekli sandığı, Bağkur gibi)”, tamamen özel sigorta sistemi ya da hastalar tarafından doğrudan cepten ödemeler gibi farklı sistemler tek başına kullanılabileceği gibi, bu sistemlerin iki yada fazlası birbiriyle farklı kombinasyonlar oluştura bilmektedir.

Doğrudan finansman yöntemi, hizmetten faydalanan kişinin, aldığı sağlık hizmetinin bedelini doğrudan kendisi cepten ödemesidir. Doğrudan  finansman yönteminde sağlık hizmetini talep eden kişi, hizmeti arz eden özel ya da kamuya ait sağlık kurumuna aldığı hizmetin bedelini aracısız, doğrudan cepten ödemesidir.

Dolaylı finansman yönteminde ise, sistem biraz karmaşik hale gelmekte, hizmeti üreten kurum ile hizmetten faydalanan kişiler arasına devletin ve aracı kurumların dahil olduğu bir yapıya dönüşmektedir. Bu durumda bireyler bir aracı fona düzenli ödemeler yapmakta, her hangi bir hastalık halinde ise bireyin aldığı sağlık hizmetinin maliyeti aracı fon tarafından karşılanmaktadır. Bu aracı fon, finansmanın vergi gelirleriyle sağlandığı durumlarda devleti, sigorta gelirleriyle sağlandığı durumlarda sigorta kuruluşunu, çalışan aidatlarıyla (örneğin devlet destekli aracı fon SGK) sağlandığı durumlarda yarı kamuya bağlı destek sandıkları olabilmektedir. Ülkelerin kendi sistemleri içinde çalışanların SGK için ödeyeceği primlerin miktarı, ödemelerin sabit olup olmaması, ne kadarının çalışanlar, ne kadarının işverenler tarafından ödenecegi de ülkeden ülkeye değişmektedir(Almanya, Hollanda, Fransa). Her sistemin kendine göre avantaj ve dezavantajları bulunduğu gibi, birinin diğerinin daha üstünde olduğu da söylenemez. Çünkü sağlık hizmetlerinde sadece ekonominin genel kuralları değil, sağlık hizmetinden adil ve eşit yararlanma, sağlık hizmetinin kapsamı, maliyeti, kalitesi, etkinliği gibi birbirinden farklı kriterlerin de ele alınması gerekmektedir. Sağlık hizmetinin hem devlet destekli aracı fonlarla (SGK gibi), hem bireysel özel sigortalarla, hem de hastanın cepten doğrudan ödemesi ABD, İsviçre ve ülkemizde sıklıkla kullanılan bir yöntemdir. Sağlık hizmetinde kalite ve maliyet konuları ele alındığında, daha kaliteli ve yaygın sağlık hizmetinin etkin ve verimli sunumuna öncelik verilmesi, milli gelirden daha az pay alacak, etkin bir sağlık politikası geliştirilmesi ön plana çıkmaktadır. Sağlık hizmetlerinde eşitlik dikkate alındığında ise, sistemin etkinlik ve verimliliğinden fedakarlık yapılması gündeme gelmektedir.

Ulusal sağlık sistemi: Devletin vatandaştan aldığı vergilerle finanse edilen ya da herkesi kapsayan sağlık sistemidir. Sağlık hizmeti (tedavi, ilaç, labratuvar, MR, BT, vb) için ayrıca para ödemesi yapılmaz. Sağlık finans sistemleri arasında yer alan ulusal ya da kamu kaynaklı sağlık sisteminde, bir ülkede yaşayan insanların sağlık koşullarından devletin kendini sorumlu hissetmesine dayanır. Bu doğrultuda koruyucu, tedavi edici ve rehabilite edici sağlık hizmetlerinin maliyeti genel vergilerle finanse edilerek, devlet tarafından planlanır ve nüfusun bu hizmetlerden ücretsiz yararlanması söz konusudur.  Ulusal sağlık sisteminin başarısı ise, vergi sisteminin adil ve etkili olmasına bağlıdır (İsveç, Kanada, Küba).

Günümüzde bir çok ülke, sağlık sisteminin içinde bulunduğu çıkmazdan kurtulmak amacıyla çesitli çalışmalar yapmaktadır. Ülkeler ekonomik, sosyal ve idari olarak geliştikçe, sağlık hizmetlerinin finansman yapısı da karmaşık bir yapıya dönüşmektedir. Bu nedenle hemen her ülkenin sağlık sistemi sorunları ve uygulamaları ekonomik, sosyal ve kültürel farklılıklarından dolayı kendisine özgüdür ve başka bir ülkenin sistemine tamamen benzemesi söz konusu değildir.