Bir serviste hasta sınıflandırma sistemine göre hemşire planlaması nasıl yapılır? Hastanelerde bulunan servislerde çalışması gereken hemşire sayısını hesaplarken sıklıkla kullanılan bir yöntemdir. Aşağıda hasta sınıflandırma ölçeği ve buna göre çalışması gereken hemşire sayısı hesaplama örneği verilmiştir. Örnek hesaplamada verilen süreler ve oranlar gerçek olmayıp, hesaplamada kullanılan yöntemlere örnek olması amacıyla verilmiştir. Kurumsal ölçümlerle her hastaneye ve her servise özel olarak ayrıca ölçülmeli ve hesaplanmalıdır. Çeşitli hastanelerde ve servislerde yaptığım hesaplamalar sonucu elde ettiğim kişisel deneyimlerime göre servisin iş yükü, hemşirelik hizmeti zeka düzeyi, hastalara ayrılan bakım süresi, hemşirelerin kişisel işlere ayırdıkları süre ve sevis işlerine ayrılan süreler; kamu, üniversite ve özel hastanelere göre oldukça farklıdır. Aşağıdaki örnek süreler belki bir özel hastane için makul olabilir. Ancak kamu ve üniversite hastaneleri için oldukça yüksek sürelerdir. Buna göre yapılan hesaplamalar kurumlar için sadece kâğıt üzerinde kalır, gerçekçi ve tutarlı olmaz. Nedenini merak ederseniz lütfen etkinlik ve verimlilik bölümünü inceleyiniz.
Örnek Hesaplama*
* Hemşire insan gücü planlama hesaplamalarına servis sorumlu hemşireleri dâhil değildir.
Soru
Bir hastanede 24 yataklı karma serviste (Dahiliye-cerrahi hastalarının yattığı servis) kullanılmakta olan hasta sınıflandırma ölçeği ve hasta tiplerine göre 24 saatlik hemşirelik bakım süreleri aşağıdaki tablolarda yer almaktadır. Bu sabah karma serviste tip 1 hasta sayısı 8, tip 2 hasta sayısı 6, tip 3 hasta sayısı 4 ve tip 4 hasta sayısı 3’tür. Serviste yatan hastalara ayrılan 24 saatlik hemşirelik bakım süreleri aşağıda verilmiştir. Bir hemşire servisle ilgili işlere %18 ile kişisel işlere %24 oranında zaman ayrılmaktadır. Serviste hemşirelerin çalışma saatleri ise 07:30-19:30 ile 19:30-07:30 şeklindedir.
a)Hastaların bakım gereksinimleri nekadardır?
b)Serviste bulunan hastaların bakım gereksinimlerine ayrılan zaman+ servis işleri için ayrılan zaman + kişisel işler için ayrılan zaman (max çalışma süresinin %20 olmalı) dikkate alındığında serviste ne kadar hemşire bulunmalıdır?
Cheltenham’ın Hasta Sınıflandırma Skalası*
| Puanlar | Hareket (mobilizasyon) | Hijyen | Yemek yeme | Mental durum | Toplam puanlar | Bakım grubu | |||||||||||||||||||
| 0 | – | – | – | Hemşireye ihtiyacı yok(zamana ve çevreye oryante) | |||||||||||||||||||||
| 1 | Bağımsız | Kendi kendine banyo yapabilir/yıkanabilir | Kendi kendineyiyebilir | – | 1-3 | 1 | |||||||||||||||||||
| 2 | Bir hemşirenin yardımına ihtiyacı var | Bir hemşirenin yardımına ihtiyacı var | Yiyecekleri parçalamak için bir hemşireye ihtiyaç duyar | Bazen dengesiz | 4-7 | 2 | |||||||||||||||||||
| 3 | İki hemşirenin yardımına ihtiyacı var | İnkontinent ( miksiyon kontrolü yok) idrar sondası var | Nazogastrik yolla beslenme | – | 8-11 | 3 | |||||||||||||||||||
| 4 | Sedye/sandalye ile dolaşırKesin yatak istirahatinde / ayağa kalkamaz | Altına bez konuyor/İki hemşireye ihtiyacı var(Defekasyon ve miksiyon kontrolü yok) | Hastanın elle beslenmesi ya dasaatlik sıvı kısıtlaması | Yakın gözlem(oryantasyonu tamamen bozuk) | 12-16 | 4 | |||||||||||||||||||
| Lütfen aşağıdaki listeye uygun kolonu işaretleyiniz. | |||||||||||||||||||||||||
| Hareket/ mobilizasyon | Hijyen | Yemek yeme | Mental durum | Toplam puanlar | Bakım grubu | ||||||||||||||||||||
| Hasta ismi | 1 | 2 | 3 | 4 | 1 | 2 | 3 | 4 | 1 | 2 | 3 | 4 | 0 | 2 | 4 | ||||||||||
Geçerlilik ve güvenirlilik çalışması: Yıldırım D (2000) Hasta sınıflandırma skalası oluşturma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelikte Yönetim Bölümü.
Yıldırım D, Oktay S (2005) İki farklı hastanede hasta tiplerine göre hemşirelik bakım süreleri arasındaki farkın belirlenmesi, Hemşirelik Dergisi, Cilt XIII, Sayı:55, Sayfa: 21-36.
Soruların Çözümü
a)Sorusunun çözümü
| Hasta Tipi | Bakım süresi | Hasta sayısı | 24 saatlik bakım süresi |
| 1 | 1,8 | 8 | 14,4 |
| 2 | 2,3 | 6 | 13,8 |
| 3 | 3,6 | 4 | 14,4 |
| 4 | 5,7 | 3 | 17,1 |
| 21 hasta | 59,7 saat bakım ihtiyacı |
21 hastanın 24 saatlik hemşirelik bakım gereksinimi 59,7 saat olduğuna göre; bu serviste bir günde yatan hastaların bakım gereksinimlerini karşılamak için 12 saat çalışan kaç hemşireye ihtiyaç vardır?
b)Sorunun çözümü
59,7 / 12 = 4,975 ya da yaklaşık olarak 5 hemşireye ihtiyaç vardır. Ancak hemşirelerin 12 saatlik vardiyalarının %18’ini servisle ilgili işlere; %24’ünü kişisel işlere ayırmaktadırlar.
12 saatin % 18’i 2,16 saat
12 saatin %24’ü 2,88 saat
2,16 + 2,88 = 5,04 saat
Diğer bir deyişle, 12 saat çalışan her bir hemşire 6,96 saatini hasta bakımı ile ilgili direkt ve indirekt işlere ayırırken; 5,04 saatini hasta bakımı dışındaki işlere ayırmaktadır.
Serviste yatan hastaların günlük hemşirelik bakım gereksinimi 59,7 saat olduğundan
59,7 / 6,96 saat = 8,57 günlük ihtiyaç duyulan hemşire sayısı
Eğer o gün 8 hemşire bulundurursak, iş yükü fazla ancak verimliliği yüksek; 9 hemşire bulundurursak hizmetin etkinlik ve verimliliği az olur. Bakımın maliyetine göre etkinlik ve verimlilik değerlendirmesini yönetici hemşire belirler.
Bu serviste hastaların bakım gereksinimleri + servis işlemleri + kişisel işlemler dahil serviste bir günde 8 hemşire çalıştıracak isek; bu hemşirelerin vardiya dağılımı ise şöyle yapılabilir:
07:30-19:30 arasında 5 hemşire
19:30-07:30 arasında 3 hemşire